Türkiye neden Corona konusunda şanslı?

Birkaç saat öncesine kadar 2019-nCoV hastalığına Türkiye'de rastlanmamıştı. Ülkemiz bugün 11 Mart 2020 1 AM de ilk COVID-19 hastasına kavuştu. Böylece nüfusu 50 milyondan fazla olan ve COVID-19 hastası bulunmayan ülke kümesinde Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ni yalnız bırakan son ülke olduk. Bu açıklamayı yapmak konusunda Demokratik Kongo Cumhuriyeti ile yarışmamız kuşkulandırıcı tabi. Olasılıklar Twitter çöplüğünden derlediğim kadarı ile Türkiye'nin aldığı inanılmaz önlemlere, devlet katakullisine ya da genetiğe indirgenmiş durumda. Bana hiçbiri gerçekçi gelmedi. Şimdi nedenler:

Türkiye’nin aldığı en büyük önlemler sınır kapamak, etkinlik iptali ve termal kamera. Tüm bu önlemler birçok ülke tarafından zaten uygulanıyor, ki hali hazırda İzlanda gibi ada ülkeleri bile bu önlemlere rağmen hastalığın girişini engellemiş durumda değil.

Devlet katakullisinden kasıt "var ama saklanıyor". Tabi son günlerde şehit MIT mensubunu deşifre eden OdaTV yazarları içeri atılınca, acaba benzer yöntemler burada da mı uygulanıyor diye haklı olarak sorulmuş olabilir. Gerçi bu son olaya da ihtiyaç yok zaten Türkiye’nin bu konularda sicili pek temiz değil. Ama böyle bir şeyi saklamak ayrı bir konu. Hasta olan kişiye hasta olduğunu söylememek, potansiyel hasta olan yakınlarını da halkın arasına bırakmak hiç akıl karı değil.

Gelelim son maddeye; genetik. Genetik devlet sınırları dinlemez. Türkiye gen havuzu diye çok belirgin sınırları olan bir şey yok. Çok basit bir örnek olarak bundan beş yıl önce yaptırdığım bir genetik testi örneğini vereyim. Test beni çok uzun bir süre Yunan sandı. Ki bu tahmini yapmak için tüm DNA mı kullanmasına rağmen. Daha geçen yıl mail geldi pardon siz Türk müsünüz acaba diye. Yani bir reseptör geni o ülkedeki tüm insanlarda aynı olmasını beklemek çok saçma, hele bu ülke Türkiye gibi 100 yıl önce gelen göçlerle kurulduysa.

Eee o zaman neden bizde yok? Ben de bu soruyu sorarak harıl harıl internette gezinirken reddit'de bir postta şunu gördüm.

İlk defa Avrupalılardan iyi yaptığımız bir şey. El yıkamak. Hem de fark az değil. Ve işin ilginci Corona'nın az görülmesi ve el yıkamak arasındaki ilişki sadece bizle sınırlı değil. Çoğu doğu Avrupa ülkesi de ellerini bizim gibi yıkıyor, ve elini yıkamayan en dikkat çekici ülke de Italya.

Datayı birleştirelim ve 2019-nCoV sayısını ülkelerin nüfuslarına bölelim. El yıkama ve nüfusa oranlanmış Corona teşhisi sayısı ilişkisi bir grafik üzerinde çok net bir korelasyon çizgisi çiziyor. O kadar net ki bu korelasyonun şans eseri oluşma ihtimali binde birden düşük. Genetik belki ülke sınırları dinlemiyor olabilir ama kültür ülke sınırlarını dinler. Elimizi yıkamak bizi virüsten korumuş olabilir.

ÖNEMLİ NOT: Bu analiz sırasında herhangi bir rasgeleleştirilmiş deney yapılmamıştır. Bu analiz sadece korelasyon üzerinedir, nedensellik iddiası yoktur. El yıkamanın etkisi başka kontrollü deneylerle gösterilmiştir, null hypothesis'in aksine bir iddia söz konusu değildir. El yıkamanız hastalığın yayılmasını tek başına engellemez. Virüsün bahsi geçen ülkelere daha geç girmesinin nedeninin el yıkamak olduğunu güçlü bir şekilde iddia etmek için daha geniş bir veri seti ile yeni bir çalışma gereklidir.